ต่อมไขมัน: คืออะไร? สำคัญแค่ไหน

 

บนผิวของเรานั้น มีระบบโครงสร้างที่ซับซ้อน  ตามกลไกของธรรมชาติได้หลายรูปแบบ โดยหนึ่งในนั้นมีสิ่งที่เรียกว่า ต่อมไขมัน ซึ่งเป็นต่อมบนผิวชนิดหนึ่งที่มีความสำคัญต่อผิว ซึ่งต่อมไขมันของมนุษย์นั้น จะอยู่ในชั้นหนังแท้ หรือเรียกอีกอย่างว่า Dermis มีหน้าที่ในการสร้างซีบัม หรือความมันออกมาตามรูขุมขนบนผิว เพื่อสร้างความชุ่มชื่น เพื่อการกันน้ำ และ ป้องกันแบคทีเรีย ซึ่งต่อมไขมันนี้พบทุกส่วนยกเว้นฝ่ามือและฝ่าเท้า เรียกง่าย ๆ ว่าส่วนไหนบนร่างกายที่มีรูขุมขน เจ้าตัวต่อมไขมันเองนี่แหละที่คอยบำรุงดูแล และรักษาความชุ่มชื้นอยู่เบื้องหลัง แต่ในสภาพอากาศเมืองไทยที่ร้อนอบอ้าว อาจทำให้เกิดความผิดปกติในการทำงานของต่อมไขมัน มีผลให้ผลิตซีบัมออกมามากเกินปกติ จนทำให้หลายคนประสบปัญหาความมัน จนอาจให้เกิดสิวประเภทต่าง ๆ ทั้งบนใบหน้าและร่างกาย แล้วแบบนี้ตกลงว่าเจ้าต่อมไขมันที่อยู่ในร่างกายเรานั้น จะเป็นมิตร หรือเป็นศัตรูต่อผิวกันแน่ วันนี้เราลองมาหาคำตอบกันค่ะ ว่าต่อมไขมันคืออะไร จำเป็นต่อผิวมากแค่ไหนกัน

 

ต่อมไขมัน คือ

ต่อมไขมัน เป็นหนึ่งในกระบวนการของโครงสร้างผิวที่มีอยู่ในร่างกายของมนุษย์ทุกคน ซึ่งโดยปกติแล้ว มนุษย์เราจะมีโครงสร้างผิวอยู่สามชั้น นั่นก็คือ

• Epidermis (ชั้นหนังกำพร้า) เป็นผิวชั้นนอกสุดของผิวหนัง ส่วนมากประกอบด้วย เซลล์ที่ตายแล้ว ทำหน้าที่ในการเป็นเยื่อห่อหุ้มร่างกาย และ รองรับการเสียดสี
• Dermis (ชั้นหนังแท้) เป็นชั้นกลางที่ถือว่าเป็นจุดหลักในการทำงานของผิวหนัง ประกอบด้วยเซลล์ประสาท เส้นประสาท เส้นเลือด ต่อมเหงื่อ ต่อมไขมัน และเซลล์ต่าง ๆ อีกมากมาย
• Hypodermis (ชั้นใต้ผิวหนัง) ชั้นนี้ส่วนใหญ่เป็นไขมันครับ ทำหน้าที่ในการรับแรงกระแทก เป็นฉนวนกันอุณหภูมิที่เปลี่ยนแปลง และยึดเหนี่ยวระบบผิวหนังไว้กับร่างกาย

ซึ่งต่อมไขมัน หรือ Sebaceous Glan เป็นต่อมขนาดเล็กที่อยู่ใต้ผิวหนัง มีหน้าที่คอยผลิตซีบัม หรือ Sebum ขึ้นมาตามรูขุมขนบนร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นใบหน้า ลำตัว ศีรษะ หรือทุกส่วนที่มีรูขุมขน ยกเว้นบริเวณฝ่ามือ หรือฝ่าเท้า และกันสิ่งสกปรกแบคทีเรียจากมลภาวะต่าง ๆ ที่มากระทบนั่นเอง

 

หน้าที่ของ ต่อมไขมัน

หน้าที่หลักของต่อมไขมันคือการผลิตน้ำมัน sebum อย่างที่บอกไปข้างต้น ซึ่งเป็นส่วนผสมของไตรกลีเซอไรด์ แว็กซ์ เอสเตอร์ สควาเลน และรวมไปถึงเมตาบอไลต์ต่าง ๆ โดยที่น้ำมันนี้ไม่เพียงแต่ช่วยให้ผิวหนังชุ่มชื้นและยืดหยุ่น แต่ยังคงมีบทบาทในการปกป้องผิวจากเชื้อแบคทีเรีย และสภาพแวดล้อมภายนอกที่เป็นอันตรายได้ นอกจากนี้ sebum ยังช่วยในการขนส่งวิตามิน E ซึ่งเป็นสารต้านอนุมูลอิสระไปยังผิวหนัง ทำให้ผิวมีสุขภาพดี และลดการเกิดริ้วรอยอีกด้วย

 

ต่อมไขมันอยู่ในผิวหนังชั้นใด

ต่อมไขมันอยู่ในชั้นผิวหนังที่เรียกว่า “ชั้นหนังแท้” หรือ “Dermis” โดยที่ชั้นผิวหนังนี้อยู่ระหว่างชั้นหนังกำพร้า (Epidermis) และชั้นเนื้อเยื่อใต้หนัง (Subcutaneous tissue) ในชั้นหนังแท้นี้ต่อมไขมันจะอยู่ใกล้กับรากขน และมักจะเชื่อมต่อกับรูขุมขน ซึ่งเป็นทางที่ sebum จะถูกขับออกมายังผิวหนังภายนอก เพื่อให้น้ำมันนี้ช่วยในการหล่อเลี้ยงผิว นอกจากนี้ การกระจายตัวของต่อมไขมันในบางบริเวณของร่างกายอาจมีมากหรือน้อยตามเนื้อเยื่อที่เกี่ยวข้อง

 

ต่อมไขมันสำคัญอย่างไร

ต่อมไขมันมีหน้าที่ผลิตซีบัม ที่นับเป็นสิ่งที่สำคัญต่อผิว เพราะเปรียบเสมือนเป็นมอยเจอร์ไรเซอร์ผิวที่ร่างกายสร้างได้เองโดยธรรมชาติ เสมือนเกราะป้องกันผิวตามกลไกของร่างกาย อีกทั้งยังสามารถกันสิ่งสกปรกแบคทีเรียได้อีกด้วย หากร่างกายขาดต่อมไขมัน ที่ทำการผลิตซีบัม ก็จะเกิดผลกระทบเป็นลูกโซ่ นั่นคือ ผิวที่ขาดเกราะป้องกันจากธรรมชาติ ซึ่งจำเป็นต้องหาปัจจัยภายนอกเข้ามาทดแทน ซึ่งหากทดแทนได้ไม่ดีพอ จะส่งผลกระทบให้ผิวแห้งขาดน้ำ บอบบาง จนเกิดปัญหาผิวต่าง ๆ ตามมามากมาย

 

 

 

ต่อมไขมันอักเสบ

ต่อมไขมันอักเสบ (Seborrheic Dermatitis) เป็นปัญหาผิวเรื้อรัง  การอักเสบของต่อมไขมันเป็นหนึ่งในปัญหาผิวหนังที่พบบ่อยและอาจนำไปสู่การเกิดสิวและปัญหาผิวหนังอื่นๆ

 

ต่อมไขมันอักเสบ เกิดจากอะไร

การอักเสบนี้มักเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพและเคมีภายในต่อมไขมันซึ่งอาจทำให้เกิดอาการแดง บวม และบางครั้งอาจมีการติดเชื้อ อาการแสดงอาจพบเป็นรังแค โดยมากกว่า 50% ในผู้ใหญ่มักพบปัญหารังแค ขุยแห้งสีเหลืองบริเวณหนังศีรษะ นอกจากนั้นอาการเป็นขุยสีเหลืองยังพบได้ในบริเวณอื่น โดยเฉพาะบริเวณที่มีต่อมไขมันเป็นจำนวนมาก เช่น ใบหน้า คิ้ว รอบดวงตา หู จมูก แก้ม 

 

ต่อมไขมันอักเสบ กับ สิว

เป็นหนึ่งในปัญหาผิวหนังที่พบมากที่สุดในวัยรุ่นและผู้ใหญ่ น้ำมัน sebum ที่ผลิตมากเกินไปจะทำให้เกิดการอุดตันที่รูขุมขน ซึ่งเมื่อรวมกับเซลล์ผิวที่ตายแล้วและแบคทีเรีย จะนำไปสู่การเกิดสิวอักเสบ ปัจจัยเหล่านี้รวมกันอาจสร้างสิวที่หลากหลายรูปแบบ ตั้งแต่สิวหัวดำ สิวหัวขาว ไปจนถึงสิวอักเสบหรือที่รุนแรงยิ่งขึ้นเช่นซีสต์ แม้ต่อมไขมันจะคอยทำหน้าผลิตซีบัม เพื่อรักษาสมดุลบนผิวแล้ว กลับกันหากต่อมไขมันมีการทำงานที่ผิดปกติ ก็อาจส่งผลต่อผิว และปัญหาผิวต่าง ๆ ได้ โดยปัญหาผิวที่มักเกิดขึ้นได้บ่อยจากต่อมไขมัน 

 

วิธีการดูแลต่อมไขมันให้ไม่เกิดปัญหาผิว

• หลีกเลี่ยงสภาวะต่าง ๆ ที่เป็นการกระตุ้นให้มีการผลิตซีบัมมากเกินผิดปกติ ไม่ว่าจะเป็นสภาพแวดล้อม ระดับฮอร์โมน ความเครียด สิ่งสกปรกต่าง ๆ เป็นต้น
• การดูแลตัวเองจากภายใน ดื่มน้ำในปริมาณที่สมควร ออกกำลังกายพอเหมาะ นอนหลักพักผ่อนให้เพียงพอ กินอาหารที่มีประโยชน์ ทำให้สุขภาพจิตดีขึ้นและลดความเครียด
• แม้จะมีเกราะป้องกันผิวจากธรรมชาติแล้ว ก็ไม่ได้แปลว่าจะละทิ้งการบำรุงผิว ควรหา เซรั่ม หรือ มอยเจอร์ไรเซอร์ บำรุงเพิ่มเติมที่เหมาะสมแต่สภาพผิว งดการใช้สารเคมีที่อาจทำให้ผิวมีความระคายเคือง รวมไปถึงทาครีมกันแดดให้ถูกวิธีเป็นประจำสม่ำเสมอ เพื่อให้ผิวมีความสมดุล และแข็งแรงมากยิ่งขึ้น
• หากต่อมไขมันที่ทำงานผิดปกตินั้นรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ควรพบแพทย์หรือผู้เชี่ยวชาญการในการรักษาทั้งจากภายในและภายนอก

 

เซ็บเดิร์มคืออะไร

โรคเซ็บเดิร์ม หรือ ชื่อเต็ม โรค Seborrheic Dermatitis ผื่นผิวหนังอักเสบชนิดหนึ่งที่พบได้บ่อยในสังคมไทย ซึ่งส่วนใหญ่จะส่งผลกระทบต่อพื้นที่ของผิวหนังที่มีต่อมไขมันจำนวนมาก เช่น หนังศีรษะ ใบหน้า และหน้าอก โรคนี้มักเกิดขึ้นกับทุกเพศทุกวัย แต่มีความชุกในทารกและผู้ใหญ่อายุระหว่าง 30 ถึง 60 ปี เซ็บเดิร์มสามารถสร้างความรำคาญไม่สบาย แต่โดยปกติไม่ถือว่าเป็นภาวะที่รุนแรงและมีแนวโน้มที่จะเป็นโรคเรื้อรังที่มีช่วงเวลาที่อาการดีขึ้นหรือแย่ลง

 

อาการของเซ็บเดิร์ม

ผิวหนังแดงและการอักเสบ ผิวหนังลอกหรือมีขุยที่หนังศีรษะและบริเวณอื่น ๆ ความรู้สึกคันและบางครั้งอาจมีอาการเจ็บปวด มักเห็นได้ชัดเจนในบริเวณที่มีรูขุมขนจำนวนมาก เช่น บริเวณหน้าผาก ขอบหนังศีรษะ และรอบๆ จมูก โดยโรคดังกล่าวจะมีระดับความรุนแรงที่แตกต่างกันออกไป

 

เซ็บเดิร์มเกิดจากอะไร

ที่จริงสาเหตุของของการเกิดเซ็บเดิร์มยังไม่ถูกทราบอย่างแน่ชัด แต่มีหลายปัจจัยที่เชื่อว่ามีส่วนเกี่ยวข้องต่อไปนี้

 

การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน

โดยส่วนมากคาดว่ามาจาก ฮอร์โมนเพศชาย เช่น แอนโดรเจน ที่มักจะมีบทบาทสำคัญในการควบคุมการผลิตน้ำมันในผิวหนัง ในช่วงที่ระดับฮอร์โมนเป

ลี่ยนแปลง เช่น ช่วงวัยรุ่น ระยะหลังคลอด หรือระหว่างวัยทอง อาจทำให้เกิดการผลิตน้ำมันมากเกินไป ส่งผลให้เกิดการอุดตัน และการอักเสบของรูขุมขนได้ในที่สุด

 

การติดเชื้อยีสต์ Malassezia

Malassezia เป็นยีสต์ที่พบได้ทั่วไปบนผิวหนังของมนุษย์ และมีบทบาทในการรักษา “สมดุล” ของแบคทีเรียบนผิวหนัง แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อเกิดการเติบโตของยีสต์ชนิดนี้มากเกินความจำเป็นไป มันก็สามารถส่งผลให้เกิดการอักเสบได้ โดยที่ยีสต์ดังกล่าวสามารถย่อยไขมันที่ผลิตจากต่อมไขมัน ทำให้เกิดการสร้างสารระคายเคืองที่นำไปสู่อาการอักเสบ และแดงของผิวหนังได้นั่นเอง

 

ปัจจัยทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม

จากการศึกษา ผู้เชียวชาญบางท่านก็ชี้ว่า การเกิดเซ็บเดิร์ม อาจจะมีความเชื่อมโยงทางพันธุกรรมก็เป็นได้ และบุคคลที่มีประวัติครอบครัวที่มีประวัติการเป็นโรคเซ็บเดิร์มอาจมีความเสี่ยงที่สูงกว่าในการเป็นโรคนี้ นอกจากนี้ ปัจจัยสิ่งแวดล้อม เช่น ความเครียด อาหาร และสภาพอากาศหนาวเย็นหรือแห้งมาก ก็มีส่วนสำคัญในการกระตุ้นการเกิดโรค รวมไปถึงสามารถเป็นสาเหตุให้อาการแย่ลง

 

 

 

 

สรุป ต่อมไขมัน

ต่อมไขมัน เป็นอีกหนึ่งกระบวนการในโครงสร้างของผิว ซึ่งมีความสำคัญอย่างมากต่อผิวของคนเรา เรียกได้ว่าไม่สามารถขาดไปได้ แต่กลับกันหากมีการทำงานของต่อมไขมันที่มีความปกติ ก็อาจทำให้เกิดปัญหาผิวตามมา แต่ด้วยเพราะการรักษาดูแลต่อมไขมัน ต้องทำทั้งภายในและภายนอก ดังนั้นสิ่งที่เราสามารถทำได้ คือการดูแลผิว สร้างความสมดุล ไม่ทำอะไรที่เป็นการรบกวน เช่น การผลัดเซลล์ผิวแรง ๆ หรือใช้ผลิตภัณฑ์ที่อาจก่อให้เกิดความระคายเคือง รวมไปถึงการปรับเปลี่ยนวิธีชีวิต ที่อาจจะส่งผลกระทบให้ต่อมไขมันทำงานผิดปกติ เช่น ความเครียด สภาพอากาศ หรือฮอร์โมนที่ความเปลี่ยนแปลงเป็นต้น ซึ่งถ้าหากต่อมไขมันทำงานผิดปกติจนรบกวนชีวิตประจำวัน ควรพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุ และปรับสมดุลตามพื้นสภาพผิวของแต่ละบุคคลกันต่อไป