เมลานิน: คืออะไร เกี่ยวข้องกับการดูแลผิวพรรณอย่างไร

เมลานิน คืออะไร

เมลานิน (Melanin) เป็นสารสีชนิดหนึ่งที่มีอยู่ในร่างกายของมนุษย์และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่นๆ สารเม็ดสีชนิดนี้มีความสำคัญในการเสริมสร้างสีผิวและเป็นตัวกำหนดสีผมและขนของสัตว์ เป็นเม็ดสีที่สร้างจากเซลล์ผิวหนัง ที่มีชื่อเรียกว่า เมลาโนไซต์ (melanocyte) ในความหมายภาษากรีกแปลว่าสีดำ โดยทั่วไปเมลานินจะมีสีน้ำตาลเข้ม ส่วนปริมาณของเมลานินในผิวของมนุษย์จะมีผลต่อสีผิวและมีอิทธิพลต่อการเผยพรรณของผิว นั่นคือปริมาณเมลานินที่มากขึ้นจะทำให้ผิวคล้ำขึ้น ในขณะที่ปริมาณเมลานินที่น้อยลงจะทำให้ผิวสว่างขึ้น

ประเภทของ เมลานิน

เมลานินมี 2 ประเภท คือ

เมลานินโพแมลานิน (Eumelanin)

ซึ่งเป็นสีเข้มและมีความหนาแน่นมากกว่าเมลานินฟิโอแมลานิน มักพบได้ในผิวของคนที่มีสีผิวเข้ม ผมสีดำ และดวงตาสีน้ำตาลเข้ม

เมลานินฟิโอแมลานิน (Pheomelanin)

ซึ่งมีสีอ่อนและความหนาแน่นน้อยกว่าเมลานินโพแมลานิน มักพบได้ในผิวของคนที่มีสีผิวอ่อน ผมสีแดงหรือน้ำตาลอ่อน และดวงตาสีน้ำตาลอ่อน

 

ทั้งสองประเภทของเมลานินนี้มีหน้าที่เสริมสร้างสีผิวและป้องกันผิวหนังจากแสงแดด แต่มีความแตกต่างกันในเรื่องของสีและความหนาแน่นของเมลานินดังกล่าว เมลานินโพแมลานินและเมลานินฟิโอแมลานินยังมีความแตกต่างกันในเรื่องของสารสร้าง ซึ่งเมลานินโพแมลานินมีโครงสร้างที่ซับซ้อนและมีการเชื่อมโยงของเชื้อสายที่ยาวกว่าเมลานินฟิโอแมลานิน ดังนั้น เมลานินโพแมลานินมีความต้านทานต่อการเปลี่ยนแปลงสีได้มากกว่าเมลานินฟิโอแมลานิน ซึ่งอาจจะเป็นเหตุผลที่เมลานินโพแมลานินมักพบได้มากกว่าเมลานินฟิโอแมลานินในผิวของคนทั่วไป  นอกจากนี้ เมลานินโพแมลานินและเมลานินฟิโอแมลานินยังมีความสำคัญในการวิจัยทางการแพทย์ เนื่องจากสารสีเมลานินเหล่านี้มีผลต่อการเจริญเติบโตของเซลล์ผิว การตรวจวัดค่าเมลานินโพแมลานินและเมลานินฟิโอแมลานินในผิวของผู้ป่วยโรคผิวหนังสามารถช่วยตรวจวัดความเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งผิวหนังและโรคผิวหนังอื่นๆ ได้ และเมลานินโพแมลานินยังถูกใช้ในการผลิตผลิตภัณฑ์บำรุงผิวหนังและเครื่องสำอางเพื่อช่วยเสริมสร้างสีผิวและปกป้องผิวหนังจากแสงแดดได้ดีขึ้น

เมลานิน มีความสำคัญต่อผิวอย่างไร

โดยในผิวชั้นหนังกำพร้าของคนเราจะพบเซลล์เมลาโนไซด์ ที่มีลักษณะเป็นเซลล์รูปร่างแบน วงรี เหมือนแขนขายึดจับกันอ โดยหน้าที่ของเซลล์นี้จะสร้างถุงเม็ดสีเมลานิน และที่เซลล์เมลาโนไซด์จะแทรกอยู่ระหว่าง เซลล์เคอราติโนไซด์ ซึ่งหน้าที่ผลิตสารเคราติน สร้างความแข็งแรงแก่ เส้นผม ขนและเล็บ และการที่เซลล์เมลาโนไซด์ กับ เซลล์เคอราติโนไซด์อยู่ใกล้กัน ก็จะทำให้เส้นผม ขน เยื่อบุขนตาของคนเราแตกต่างกันด้วย ซึ่งแน่นอนว่าเมื่อเมลานินเกิดความผิดปกติ ก็ย่อมส่งผลกระทบมาเป็นลูกโซ่ ทำให้ผิวหนังแสดงอาการผิดปกติออกมาด้วยดังนี้

ผิวหนังชั้นกำพร้ามีความผิดปกติ

ความผิดปกติบริเวณผิวหนังชั้นกำพร้า เกิดจากการเพิ่มจำนวนของเซลล์เมลาโนไซด์ ทำให้ผิวมีลักษณะหนา ในบริเวณใดบริเวณหนึ่ง ซึ่งส่งผลให้เกิดกระเนื้อนั่นเอง

ความผิดปกติจากการเพิ่มจำนวนของเซลล์เมลาโนไซด์

ความผิดปกติจากการเพิ่มจำนวนของเซลล์เมลาโนไซด์ในบริเวณชั้นผิวหนังแท้ ได้แก่ ไฝ ขี้แมลงวัน กระแดด รวมถึงความผิดปกติที่ร้ายแรงอย่าง มะเร็งเมลาโนลา

โรคผื่นผิวหนังอักเสบ

หลังจากที่ผิวหนังหายจากอาการอักเสบแล้ว จะมีลักษณะเป็นรอยดำ เป็นปื้น ซึ่งเกิดจากการที่เซลล์เมลาโนไซด์ทำงานมากขึ้นจนผิดปกติ โดยที่เซลล์มีปริมาณเท่าเดิม ส่วนใหญ่ มักพบในผู้ที่มีอาการภูมิแพ้ หรือแพ้เครื่องสำอาง ที่ทำให้ผิวระคายเคืองมาก่อน

ความผิดปกติที่เกิดจากระบบของร่างกายส่วนอื่นทำงานผิดปกติ

ความผิดปกติของเมลานิน หรือการทำงานของเม็ดสีผิวภายในร่างกาย สามารถเกิดขึ้นจากความผิดปกติของระบบร่างกายในส่วนอื่น ๆ เช่น ภาวะต่อมไร้ท่อทำงานผิดปกติ ระบบการเผาผลาญและดูดซึมของร่างกายทำงานผิดปกติ ภาวะขาดสารอาหาร เช่น วิตามินบี12 รวมถึงผลกระทบข้างเคียงจากการใช้ยาบางชนิด และภาวะอื่น ๆ เช่น ผลข้างเคียงจากโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง (HIV) เป็นต้น

หน้าที่ของ เมลานิน

หน้าที่หลักของเมลานินคือเป็นสารสีที่มีความสำคัญในการเสริมสร้างสีผิว และเป็นตัวกำหนดสีผมและขนของสัตว์ โดยเมลานินสามารถปกป้องผิวจากอันตรายจากแสงแดดและรังสี UV ได้ดีเนื่องจากสามารถดูดซับแสง UV และแปลงเป็นพลังงานความร้อนที่ไม่เป็นอันตรายต่อผิวหนังได้  นอกจากนี้ เมลานินยังมีหน้าที่เกี่ยวกับการป้องกันการเจริญของเซลล์ผิวที่ผิดปกติ เช่น การเจริญของเซลล์ผิวที่เป็นมะเร็งผิวหนัง โดยการสร้างสารสีเมลานินจะช่วยลดการเจริญของเซลล์ผิวที่ผิดปกติดังกล่าว ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งผิวหนังได้ เมลานินยังมีหน้าที่ช่วยปรับปรุงการดูแลผิวหนังในด้านต่างๆ เช่น ช่วยเสริมสร้างสีผิว ช่วยลดการเสียดสีของผิวหนัง ช่วยป้องกันการเกิดฝ้า และเลือนรอยแผลเป็นไฝด้วยการช่วยสร้างเซลล์ผิวใหม่ได้ดีขึ้น  ดังนั้น เมลานินเป็นสารสำคัญที่มีผลต่อการเสริมสร้างสีผิวและการปกป้องผิวหนัง และมีหลายสิ่งที่ส่งผลต่อการผลิตเมลานิน เช่น แสงแดด การรับประทานอาหาร การสูบบุหรี่ การใช้ยาบางชนิด และอื่นๆ ดังนั้นการดูแลผิวด้วยการหลีกเลี่ยงแสงแดดร้อนๆโดยใช้สินค้ากันแดด การรับประทานอาหารที่มีสารอาหารที่เหมาะสม และการปฏิบัติสุขภาพอย่างสม่ำเสมอจะช่วยลดการผลิตเมลานินเพื่อให้ได้ผิวสว่างกระจ่างขึ้นได้

 

 

 

โทษ ของเมลานิน

เมลานินเป็นสารสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการผลิตสีผิว แต่การสะสมเมลานินเกินปกติหรือเมลานินผิดปกติอาจเป็นอันตรายต่อร่างกายได้ เนื่องจากมีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคผิวหนัง เช่น มะเร็งผิวหนัง และฝ้าที่มีสีเข้ม นอกจากนี้ยังมีความเสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้และการเสียดสีของผิวหนัง  การทำให้เมลานินผิดปกติสามารถเกิดจากพันธุกรรม สิ่งแวดล้อม และการออกกำลังกายที่ไม่เหมาะสม เช่นการอยู่ในแดดนานเกินไปโดยไม่ใช้สิ่งอำนวยความสะดวกในการป้องกันแสงแดด เสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งผิวหนัง อีกทั้งยังมีความสัมพันธ์กับการเกิดฝ้า ซึ่งเป็นจุดด่างดำที่พบได้บ่อยในผิวหนังของผู้ที่มีเมลานินสูงเกินปกติ  อย่างไรก็ตาม การสะสมเมลานินเป็นสิ่งที่จำเป็นสำหรับการผลิตสีผิว แต่การทำให้เมลานินผิดปกติหรือสะสมเกินไปอาจเป็นอันตรายต่อร่างกาย ดังนั้นการดูแลผิวหนังเพื่อลดการสะสมเมลานินและป้องกันการเสียดสีของผิวหนังเป็นสิ่งที่ควรคำนึงถึงในการดูแลสุขภาพผิวหนังของเรา  การสะสมเมลานินเกินไปในร่างกายยังเป็นสาเหตุของโรคอื่นๆ เช่น โรคกล้ามเนื้อของหัวใจ โรคหลอดเลือดหัวใจ และเบาหวาน ซึ่งอาจเกิดขึ้นเนื่องจากเมลานินสามารถเปลี่ยนแปลงสภาพเคมีภายในร่างกายและส่งผลกระทบต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย  นอกจากนี้การสะสมเมลานินเกินไปในผิวหนังยังสามารถทำให้ผิวหนังแห้ง ขาว และเสียดสีได้ นอกจากนี้ยังสามารถทำให้ผิวหนังเสียหายได้ เนื่องจากการสะสมเมลานินเกินไปสามารถก่อให้เกิดอนุมูลอิสระ (Free Radical) ซึ่งเป็นสารที่สามารถทำลายเซลล์ผิวหนังและเสียงองค์ประกอบของผิวหนังได้  ดังนั้น เพื่อความสมดุลในการสะสมเมลานินในร่างกายและผิวหนัง ควรรักษาการดูแลสุขภาพด้วยการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ รับประทานอาหารที่มีส่วนผสมที่เหมาะสมและครบถ้วน พักผ่อนอย่างเพียงพอ และใช้วิธีป้องกันแสงแดดอย่างเหมาะสม รวมถึงการใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีประโยชน์ต่อการปกป้องผิวหนังจากการสะสมเมลานินเกินไปด้วย

 

เมลานิน เกี่ยวข้องกับการดูแลผิวอย่างไร

การผลิตเมลานินเกี่ยวข้องกับเซลล์ที่เรียกว่าเมลาโนไซต์ (Melanocyte) ซึ่งอยู่ในชั้นผิวหนังและมีหน้าที่ผลิตเมลานิน ปัจจัยที่ส่งผลกระตุ้นต่อการผลิตเมลานินมีหลายอย่าง เช่น แสงแดด การรับประทานอาหาร การสูบบุหรี่ การใช้ยาบางชนิด และอื่นๆ ดังนั้นการดูแลผิวด้วยการหลีกเลี่ยงแสงแดดร้อนๆโดยใช้สินค้ากันแดด การรับประทานอาหารที่มีสารอาหารที่เหมาะสม และการปฏิบัติสุขภาพอย่างสม่ำเสมอจะช่วยลดการผลิตเมลานินเพื่อให้ได้ผิวสว่างขึ้นและปกป้องผิวจากการเสียดสีได้อย่างดี นอกจากนี้ยังมีวิธีการดูแลผิวเพื่อลดการผลิตเมลานินและเพิ่มความสว่างของผิวได้อีกหลายวิธี เช่น การใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่มีส่วนผสมของวิตามิน C, E, AHA, BHA, Niacinamide และสารสกัดจากพืช เพื่อช่วยให้ผิวมีความสม่ำเสมอ และการใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่มีสารบำรุงผิวซึ่งสามารถช่วยเสริมสร้างเซลล์ผิวใหม่และลดการผลิตเม็ดสีเมลานินให้น้อยลงได้ เช่น เซรั่มวิตามินซี เซรั่มไฮยาลูรอน และ ครีมกันแดด

 

ดูแลผิวอย่างไร ไม่ให้รบกวนเมลานิน

หากต้องการมีผิวที่สวยอย่างยั่งยืน และไม่ไปรบกวนการทำงานของเมลานินที่กำลังทำงานอย่างหนักเพื่อปกป้องผิวเราจากแสงแดด ควรทำควบคู่กับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างและ หันมาดูแลผิวอย่างสม่ำเสมอ ดังนี้

ทาครีมกันแดดเป็นประจำสม่ำเสมอ

โดยทาให้ถูกวิธี ในจำนวนสองข้อนิ้วมือ หรือเท่าเหรียญสิบบนฝ่ามือ และควรทาซ้ำทุก 2ชั่วโมง เลือก ครีมกันแดด ที่มีค่าการปกป้องสูง ๆ เพื่อประสิทธิภาพในการปกป้องผิวอย่างแท้จริง รวมไปถึงหลีกเลี่ยงแสงแดด ที่อาจก่อให้เกิดการสร้างเม็ดสีเมลานินมากขึ้น

รับประทานอาหารที่มีประโยชน์

ให้เลี่ยงการรับประทานอาหารที่มีไขมัน และน้ำตาลสูง อาหารรสจัดและเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากอาหารประเภทนี้จะไปกระตุ้นให้เกิดการระคายเคืองและทำให้ผิวมีการสร้างเม็ดสีเมลานินที่ชัดมากขึ้น

ทำความสะอาดผิวให้สะอาด

การทำความสะอาด เป็นจุดเริ่มต้นของการมีผิวสวย และทำให้สีผิวมีความสม่ำเสมอ โดยให้เช็ดเครื่องสำอางออกก่อน แล้วจึงใช้โฟมหรือเจลล้างหน้าที่เหมาะกับสภาพผิวทำความสะอาดอีกรอบ

ดื่มน้ำให้เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย

การดื่มน้ำสะอาดเป็นการช่วยให้ระบบของร่างกายทำงานได้ดีขึ้น ช่วยขจัดของเสียออกจากร่างกาย ทำให้ผิวแข็งแรง นุ่ม ชุ่มชื้นและช่วยปรับสีผิวให้สม่ำเสมอ

สครับผิว

การสครับผิว เป็นการผลัดเซลล์ผิวที่เสื่อมสภาพให้หลุดออก และกระตุ้นให้เกิดการสร้างเซลล์ผิวใหม่ที่แข็งแรง สดใสและมีชีวิตชีวามากขึ้น แนะนำให้ทำสัปดาห์ละประมาณ 1 ครั้ง ไม่ควรทำบ่อยจนเกินไป เพราะจะทำให้ผิวบางลงได้

บำรุงผิวด้วยวิตามินซี

วิตามินซี ได้ชื่อว่าเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่สามารถปกป้องผิวจากรังสียูวีที่มาทำร้ายผิวได้ ทั้งยังช่วยลดการสร้างเม็ดสีเมลานินด้วยวิธีธรรมชาติ ทำให้สีผิวสม่ำเสมอ และฟื้นบำรุงผิวให้กลับมากระจ่างใส

สรุป เมลานิน

แม้เมลานินจะได้ขึ้นชื่อว่าเป็นศัตรูตัวร้ายของผิวที่สวยอย่างไร เพราะคนไทยมักจะมีความเชื่อเรื่อง อยากขาว แต่เมลานินก็มีความสำคัญต่อร่างกาย ที่ไม่สามารถขาดไปได้ ยิ่งมีน้อยเท่าไหร่ ความทนทานของผิวที่มีต่อแสงแดดยิ่งน้อยมากเท่านั้น โดยเฉพาะกับในภูมิประเทศอย่างประเทศไทย ที่มีอากาศร้อนถึงร้อนมาก การที่ร่างกายจะสร้างเม็ดสีเมลานินขึ้นมาปกป้องผิว คงไม่ใช่เรื่องผิดปกติใด ๆ แต่สุดท้าย ผิวที่ดีที่สุด คือผิวที่บุคคลนั้นพอใจ ไม่ว่าจะเป็นผิวแบบไหน ปริมาณเมลานินจะเยอะหรือน้อยอย่างไร หากรู้สึกยินดีและพอใจแล้วก็ไม่จำเป็นต้องมองว่าเป็นปัญหา แต่หากรู้สึกอยากให้ผิวเป็นอย่างที่ต้องการมากกว่านี้ ก็สามารถปรึกษาแพทย์ หรือผู้เชี่ยวชาญในการหาวิธีลดการเกิดเมลานินบนผิวอย่างปลอดภัย มากกว่าจะหาวิธีเอง เพราะหากทำอะไรที่เป็นการรบกวนเมลานินมากเกินไป อาจทำให้เกิดการสร้างเม็ดสีที่ผิดปกติ และส่งผลกระทบต่อผิวหนังได้ในระยะยาวค่ะ